Краски Якутии

Арассыыйаҕа Култуура утумун сылын чэрчитинэн дойдубут биир киэн туттар историческай куоратыгар Санкт-Петербурга ыытыллыбыт «Краски Якутии” фестивальга Эбээн-Бытантай улууһуттан култуура үлэһиттэрэ кыттыыны ыллылар. Биир дойдулаахтарбыт тугу ситиһэн, билэн-көрөн, сэргээн кэлбиттэрин туһунан Кустуур нэһилиэгин "Маранга" этнокултуурунай киин дириэктэрэ Розалия Макарова кэпсээтэ.

Розалия Макарова, Кустуурдааҕы «Маранга” этнокултуурунай киин дириэктэрэ:

- Хаһан да илэ харахтаан көрбөтөх, истиҥ сыһыаннаах Арассыыйа судаарыстыбатын биир киэн туттар исторический куоратыгар Санкт - Петербурга, сойуус эрдэҕинэ Ленинград куоракка сылдьан кэллибит.

Көтөн тиийбит күммүтүгэр салайааччыбыт Обоюкова Варвара Валерьевна - саха сирин норуоттарын музыкатын уонна фольклорун музейын методиһа, М.Н.Жирков аатынан музыка колледжын преподавателя, Саха сирин культуратын туйгуна, Арассыыйа фольклорун сойууһун чилиэнэ көрсөн түөрт сулустаах отельга илдьэн олохтоото. Аныгылыы технологиянан хааччыллыбыт ураты дьиэҕэ-уокка тиийэн, хоту уһук нэһилиэктэн тиийбит дьон көрүү-истии, сөҕүү-махтайыы бөҕө буоллубут.

Сарсыарда аайы «шведскай остуол” диэн күн көрбүт араас эгэлгэ астаах-үөллээх сандалы маанытын тэлгэтэллэр.

Олунньу 26, 27 күннэригэр "Шишки на Лампушке" заповедникка

сүрдээх интэриэһинэй фестиваль тэрээһинигэр сырыттыбыт. Фестиваль сахалыы алгыһынан Протопопов Семен Семенович - Саха судаарыстыбаннай университетын культура факультетын доцена, культуролог, алгысчыт, илбииһит, культурология наукатын учуонайа уонна культурология кафедратын преподавателя алҕаан аста.

Эбээн-Бытантай улууһуттан түөрт буолан кыттыыны ыллыбыт, улуус культуратын салалтатын методиһа Ефимова П.П., Кустууртан ЭКК "Маранга"кэлэктиибэ - Макарова Р.Н. Потапова Н.В. уонна Самойлов С. С. Бэйэбит омукпут культуратын, үгэһин сырдаттыбыт.

Фестиваль маҥнайгы күнүгэр Саха сирин маастардарын быыстапката буолла. Манна Кустууртан аҕыйах үлэни илдьэ барбыппыт, үксэ оҕуруонан үлэ этэ. Попова Е.А, Попова О.О. Попова Н.И. үлэлэрин Питер олохтоохторо көрөн-истэн сэргээтилэр. Саккырыртан ЭКЦ "Маранга" партнера, олохтоох маастар Корнилова А.Т. музыкальнай инструменнарын атыыга илдьибиппит.

Маастардарга

тэрийээччилэр махтал сурук туттардылар. Ол кэннэ эбиэттэн киэһэ маастар-кылаастары көрдөрдүлэр. Биһиги Эбээн Бытантай улууһун дэлэгээссийэтэ ити күн эбээн норуотун музыкальнай инструменын туһунан кэпсээтибит уонна Егор Бытантай "Оралбу" эбээннии ырыатын муос туйах тыаһыгар доҕуһуоллаан толордубут. Дьон-сэргэ, Питер олохтоохторо «илэ истэргэ ураты, дьикти ырыалаах-тойуктаах эбиккит» диэн биһирээтилэр. Бу сылдьыбыт бырагыраамабыт барылын "Северный колорит" генеральнай директора Авксентий Обоюков диэн уус-уран тэрилтэ иилээн-саҕалаан салайан ыытта. Тэрээһиҥҥэ салайан илдьэ сылдьыбыт үтүөкээн Далбар хотуммутугар Варвара

Валерьевнаҕа муҥура суох махталбытын тиэрдэбит. Манна фестиваль уратыта диэн туристическай айаннаах: Дьокуускай - Санкт Петербург – Пушкин -Великий Новгород - Старорусский район (Ильмень к.). Бу сыл Арассыыйаҕа Норуот нэһилиэстибэтин сылынан биллэриллибитэ. Онон, культура министиэристибэтин ыйыытынан саҕалааһыны Саха сирэ Санкт Петербург куоракка аста. Ити күн рестораҥҥа эмиэ тэрээһин ыыттыбыт. Стас Самойлов хас да ааптарскай ырыатын бэлэх уунна. Нюргуяна Потапова эбээннии ылбаҕай ырыалара дьон биһирэбилин ылла. Питерга 40,30 сыл анараа өттүгэр олохсуйбут биир дойдулаахтарбыт, сахалар биһигини кэлиэхпитин тухары арыаллаан, бүөбэйдээн сырыттылар. Саха сирин олус ахтар буолан, биир дойдулаахтара кэллэхтэринэ куруук көрсөллөр эбит. Сахалар түмсүүлэрин "Саха Санкт Петербург" президенэ Троев Г.А. Биһигинниин буолбут Питер сахаларыгар махталбытын тиэрдэбит. Кинилэр истэригэр сылдьыбыт буолан олох Саха сиригэр сылдьар курдук сананаҕын. Ханна да бардарбыт өйүө астаах айах тутан иһэллэр. Олус элэккэй дьону кытта алтыспыппытыттан киэн туттабыт.

Кинилэр дьоҥҥо- сэргэҕэ, тулалыыр эйгэҕэ сыһыаннара ураты болҕомтоҕо ууруллар уонна хайаан да ыччаты иитэргэ үтүө өрүттээҕин

бэйэбитигэр ыкса ылынныбыт.

Фестиваль иккис күнүгэр заповедник түһүлгэтигэр эмиэ киэҥ далааһыннаах тэрээһин буолла. Араас күрэхтэһии оҥордулар. Биһиги эбээн норуотун күнү көрсүү, айах тутуу, аал уоту аһатыы үгэһин көрдөрдүбүт уонна һээдьэ үҥкүүгэ барыларын түмэ тардан үҥкүүлэттибит. Хаһан да сиэбэтэх эбээннии сорчонон кэлбит дьону күндүлээтибит. Ол кэннэ заповедник зоопаркатын көрдөрдүлэр.

Санкт Петербург - история кэрэһитэ. Ыраас уулуссатынан хааман иһэн урукку ыраахтааҕы кэмигэр тиийэр курдуккун. Куорат киин өттө былыргы 18-19 үйэтээҕи тутуулар. Көрүөххэ олус эриэккэс. Памятнай тутуулара ЮНЕСКО шедеврыгар киирбиттэр. Биир күн Доҕордоһуу дьиэтигэр ыҥыры́ылаах ыалдьыт буолан тиийэн быыстапкаҕа кыттыыны ыллыбыт. Биһигини кытта сэргэ кэлбит Нам улууһуттан Ядрихинскай П.П "Бэдьээлэ" аатынан Олоҥхо дьиэтин салайааччыта Колпашникова В.В., СВФУ доцена Протопопов С.С. "Уотту Арчын" бэйэлэрин үлэлэрин сырдаттылар. Дойдутун, норуотун туһугар бас бэриниилээх дьону кытта билсэн элбэҕи биллибит- көрдүбүт, уопут ыллыбыт. Инникитин да бу үтүө дьону кытта бииргэ үлэлиэхпит диэн улахан былааннары туруордубут. Пушкин куоракка Улуу Екатерина дыбарыаһыгар сырыттыбыт. Аҕа дойду сэриитигэр эчэйиилээх уонна хоромньулаах буолан сорох мал куопуйата эрэ турар. Реставрацияҕа 20-30 сыл оҥоһуллар буолан сороҕун ситэри көрдөрбөтүлэр. Былыргы Новгород куоракка 15-16 үйэтээҕи кириэппэһи таарыйан көрдүбүт. Салгыы айаннаан иһэн Корест дэриэбинэҕэ Аҕа дойду сэриитигэр кыттан өлбүт немец саллааттарыгар аналлаах сквер баарын кэпсээтилэр. Онно эмиэ тиийэ сырыттыбыт. Ити сквери тутулларыгар улахан

бэлитиичэскэй мөккүөрдэр тахса сылдьыбыттар. Германскай Бырабыыталыстыба киэҥ баайы ырааһыйаҕа анаан миэстэ атыыласпыт. Оттон Ильмень күөлгэ геройдуу охтубут саха саллааттарыгар чиэстиир туох да суох диэн кэлин элбэх докумуон хомуллан, үгүс кэпсэтии ыытыллан Старорусскай оройуоҥҥа Устрика дэриэбинэҕэ саха саллааттарыгар анаан сквер

туталлар. Ильмень күөлгэ кыргыһыы устуоруйаҕа улахан хаан тохтуулаах кыргыһыы буолар. Олунньу 23 күнүгэр 1943 сыллаахха Старорусскай оройуону немецтэр оккупацияларыттан быыһаары 700-чэкэ эдэркээн саха саллааттара өстөөх утары уотуттан нэлэмэн күөлгэ дьоруойдуу охтоллор. Олохтоохтор саха буойуттарыгар анаан тутуллубут сквери олус ытыктыылларын уонна хас биирдии үөрүүлээх бэлиэ күҥҥэ кэлэн сибэкки ууралларын, оннооҕор ыал буолуу күнүгэр булгуччу кэлэн кэриэстээн баралларын кэпсээтилэр. Ильмень

күөл устата-туората биллибэт байҕал диэбиккэ дылы киэҥ

күөл, 40 да 60 километр иэннээх. Биэрэк кырыытыгар таастарын

«хааннаах таас» дииллэр. Кырдьык, тааһы ылан илиттэххинэ илииҥ хааннаах курдук буолан сөхтөрөр. Ытык сквергэ сибэкки дьөрбөтүн уурдубут. Ильмень күөл кытылыгар эҕэрдэлээх сээдьэни үҥкүүлээтибит. Ааптар Васильев Ксенофонт Васильевич көрдөһүүтүнэн Дьокуускай куоракка Ильмень күөлгэ дьоруойдуу охтубут саха саллааттарыгар анаммыт мемориалга

Ильмень күөлтэн хааннаах тааһы аҕалан сквергэ чиэстээн уурдубут. Улуус баһылыга Горохов Г.Г. уонна Аллараа-Бытантай нэһилиэгин баһылыга Колесов Р.А. бу улахан миссиябытыгар кыттыыны ыллыллар. Бу киэҥ айаммыт улахан хотуулаах. Элбэҕи көрөн-истэн, уопут ылынан, бэйэбит дойдубутун, норуоппутун сырдатан кэлбиппит биһиэхэ улахан ситиһии буолар

Ссылка:  https://disk.yandex.ru/a/JgROkZmNI5DsqQ